Історична пам’ять та контрпам’ять про Другу світову війну в Словаччині

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

PDF
Опубліковано: жовт. 27, 2022
DOI: https://doi.org/10.46869/10.46869/2707-6776-2022-19-4
Ключові слова:
Словацька держава 1939-1944 рр., Словацька Республіка, Друга світова війна, історіографія, історична пам’ять і контрпам’ять, Словацьке національне повстання, Голокост, «Мала війна», «усна історія», військові мемуари ймеморіали

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

І.І. Боровець
https://orcid.org/0000-0001-7132-9901
В.С. Віднянський

Анотація

У Словацькій Республіці (СР) після Оксамитової революції 1989 р. в Чехословаччині й розпаду ЧСФР у 1993 р. актуалізувалася проблема створення національного наративу історичної пам’яті, зокрема про Другу світову війну, як одного з важливих елементів трансформації словацького суспільства та системних посткомуністичних перетворень у молодій державі. У статті розглянуто офіційну версію збереження й популяризації історичної пам’яті про Другу світову війну в СР, головною державною інституцією для впровадження якої виступає створений у 2002 р. Інститут національної пам’яті, а також різні  інтерпретації словацькими істориками та політиками таких вузлових подій часів Другої світової війни як історія Словацької держави 1939-1944 рр., угорсько-словацької «Малої війни» в березні 1939 р., участі словацьких військових підрозділів у війні на Східному фронті, Словацького національного повстання 1944 р., Голокосту. При цьому використовуються різні джерела: наукова літературай художні твори, продукція кіномистецтва та історичної публіцистики, військові мемуари й меморіали історичної пам’яті, матеріали «усної історії» тощо. Наголошується, що роздвоєність словацької історіографії, історичної пам’яті та й власне суспільства в оцінках та інтерпретаціях подій Другої світової війни в національній історії триває до нині, насамперед як протистояння офіційної/наднаціональної та національної версій історичної пам’яті. Перевага на сучасному етапі спостерігається за наднаціональним підходом, який застосовує інтегральний метод, синтезує погляди, пропонує багаторакурсні бачення, а оцінки історичних фактів, явищ та процесів здійснює на основі критеріїв лібералізму та демократії.

Завантаження

Дані завантаження ще не доступні.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Як цитувати
Боровець, І. і Віднянський, В. (2022) «Історична пам’ять та контрпам’ять про Другу світову війну в Словаччині», Проблеми всесвітньої історії, (19), с. 57–81. doi: 10.46869/10.46869/2707-6776-2022-19-4.
Номер
№ 19 (2022): Проблеми всесвітньої історії: науковий журнал
Розділ
Статті
Біографії авторів

І.І. Боровець

Боровець Іван Іванович – кандидат історичних наук, доцент, доцент кафедри всесвітньої історії Кам’янець-Подільського національного університету імені Івана Огієнка.

В.С. Віднянський

Віднянський Вадим Степанович – науковий співробітник відділу теорії та методології всесвітньої історії Державної установи «Інститут всесвітньої історії НАН України»

Посилання

Instytualizatsiia istorychnoi pam'iatii iak skladova formuvannia natsional'noii ednosti v krainakh svitu: dosvid dlia Ukrainy. Analitychna dopovid'. (2018). Kyiv: Derzhavna ustanova Instytut vsesvitn'oi istorii NAN Ukrainy. [In Ukrainian].

Hrytsak, Ya. (2019). Narysistorii Ukrainy. Formuvannya modernoyi natsiyi XIX–XX stolittya Kyiv: Yakaboo Publishing. [In Ukrainian].

Masnenko, V. (2022). Metodolohichni aspekty doslidzhennia polityky pam'iati na okupovanykh Rosijs'koiu Federatsiieiu ukrains'kykh terytoriiakh. Ukrains'kyj istorychnyj zhurnal. 4. p. 47. [In Ukrainian].

Problema istorychnoi pam'iatiu vsesvitn'o-istorychnomu dyskursi (1945-2015 rr.): monohrafiia. (2021). Kyiv: Instytut vsesvitn'oi istorii NAN Ukrainy. [In Ukrainian].

Úlohy ÚPN. §8 zákona č.553/2002 Z.z. o pamäti národa. [Online]. Available from: https://www.upn.gov.sk/sk/ulohy-ustavu/ [In Slovak].

Politici položili vence k pamätníkom, spomínali na obete fašizmu. [Online]. Available from: https://www.ta3.com/clanok/149810/politici-polozili-vence-k-pamatnikom-spominali-na-obete-fasizmu [In Slovak].

Kamenec, І. (2009). Oslobodenecké mýty – prípad Slovensko. Spoločnosť. Politika. Historiografia. Pokrivené (?) zrkadlo dejín slovenskej spoločnosti v dvadsiatom storočí. Br.: HU SAV, s. 75-78. [In Slovak].

Kamenec, І. (1995). Štátostrana v totalitnom politickom systéme – jej funkcie a postavenie (HSĽS v politickom systéme vojnového slovenského štátu). Studia Historica Nitriensia. 3, s. 141-147. [In Slovak].

Kamenec, І. (1996)Masové porušovanie ľudských práv počas existencie Slovenského štátu v rokoch 1939-1945.Demokracia a ochrana ľudských práv. Teória, prax, medzinárodná úprava. Br.: Ekonomická univerzita, s. 165-183. [In Slovak].

Kamenec, І. (2008). Slovenský štát v obrazoch (1939 – 1945). Praha: Ottovo nakladatelství. [In Slovak].

Malé dejiny česko-slovenských vzťahov. II. Druhá svetova vojna. Slovenský štát. Protektorát Čechy a Morava. (1994). Br.: NadáciaMilana Šimečku. [In Slovak].

Kamenec, І. (1996). Dejiny Slovenska v rokoch 1918-1993 a ich odraz v historickom vedomí spoločnosti. Malé dejiny česko-slovenských vzťahov VI. Br.: Nadácia Milana Šimečku, s. 7-30. [In Slovak].

Kamenec, І. (2000). Hľadanie a blúdenie v dejinach. Úvahy, štúdie a polemiky. Br.: Kalligram. [In Slovak].

Kamenec, І. (2009). Fenomény strachu a alibizmu v kontexte kolaborácie a odboja na Slovensku v rokoch 1938-1945. Kolaborácia a odboj na Slovensku a v krajinách nemeckej sféry vplyvu v rokoch 1939-1945. Marek Syrný a kolektív. Banská Bystrica: Múzeum Slovenského národného povstania, s. 21-31. [In Slovak].

Kamenec, І. (2009). O hľadaní dobra a zla v dejínach. Spoločnosť. Politika. Historiografia. Pokrivené (?) zrkadlo dejín slovenskej spoločnosti v dvadsiatom storočí. Br: HU SAV, s. 87-90. [In Slovak].

Historik Kamenec: Tiso a Husák majú nepríjemne veľa spoločného. [Online]. Available from: http://www.sme.sk/c/6812776/historik-kamenec-tiso-a-husak-maju-neprijemne-vela-spolocneho.html [In Slovak].

Kurhajcová, A. (2012). Historical memory research in Slovakia. Acta Poloniae historica, 106 (1), s. 77-98. [In Slovak].

Puhach, Ye. (2012). Ches'ka j slovats'ka istoriohrafiia pro mify z istorii slovats'koi natsii. Mìžnarodnì zv’âzki Ukraïni: naukovì pošuki ì znahìdki – The International relations of Ukraine: scientific searches and findings, 21, p. 352-369. [In Ukrainian].

Rychlík, J. (2018). Interpretácia Slovenského národného povstania v neoľudáckej eúilovej historiografii. Historik a dejiny. V česko-slovenskom storočí osudových dátumov. Jaroslava Roguľová, Vlasta Jaksicsová a kol. Bratislava VEDA, s. 117-133. [In Slovak].

Slovenské národné povstanie 1944. Česko-Slovenska filmová databaza. [Online]. Available from: https://www.csfd.sk/film/265167-slovenske-narodne-povstanie-1944/recenzie/ [In Slovak].

Umiestnenie a stavba múzea SNP v Banskej Bystrici. (2019). [Online]. Bystrický perm. Banskobystrická revue pre popularizovanie vedy, umenia a cestovného ruchu, XVII (3), p. 1-2. Available from: https://cdn.banskabystrica.sk/2020/10/Bystrický-Permon-03-2019.pdf [In Slovak].

Múzeum. Pravda. [Online]. Available from:https://nazory.pravda.sk/komentare-a-glosy/clanok/355547-muzeum/ [In Slovak].

Slesarenko, A., Mykhal'chuk, R. (2022). Holokost u chekhoslovats'komu kinematohrafi 1960-kh rokiv: mystets'kyj ta suspil'nyj aspekty. Naukovi pratsi Kam'ianets'-Podil's'koho natsional'noho universytetu imeni Ivana Ohiienka: istorychni nauky, 35, p. 140-149. [In Ukrainian].

Obchod na korze (1965). Shop on Main. [Online]. Available from: https://www.youtube.com /watch?v=pKs5LfnPt_A [In Slovak].

Nižňanský, E., Kamenec, I. (eds) (2003). Нolokoust na Slovensku 2. Prezident, vláda, snem SR a Štátna rada o židovskej otázke (1939-1945). Br. [In Slovak].

Rišenie židovskej otázky na Slovensku (1938-1945) Dokumenty. (1999, 2000). Časť 4, 5. Zost. Hubenak L. Br.: Judaica Slovaca. [In Slovak].

Kamenec, I., Michela, M. (2019). Rozhovor s dejinami. Ivan Kamenec o cestách slovenskej histórie s Miroslavom Michelom. Bratislava : HADART. [In Slovak].

Bútora, M. (2018). Vyoraná brázda Ivana Kamenca. Historik a dejiny. V česko-slovenskom storočí osudových dátumov. Jaroslava Roguľová, Vlasta Jaksicsová a kol. Bratislava VEDA. [In Slovak].

Borovets', I. (2022). Urok istorii Holokostu. Kino-teatr. 2. [Online]. Available from: https://ktm.ukma.edu.ua/index.php/ktm/article/view/178/200 [In Ukrainian].

Yehorov, H. (2009). Druha svitova vijna u pidruchnykakh istorii Frantsii. Istoriia v shkoli, 11-12, p. 31-33. [In Ukrainian].

Ďurica, M. (1996). Dejíny Slovenska a slovákov. Brаtislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo. [In Slovak].

Stanovisko (kolektivu Historického ústavu SAV) ku knihe M.S. Ďuricy: Dejíny Slovenska a slovákov. (1996). Studia historica Nitriensia, 5, s. 285-291. [In Slovak].

Ďurica, M. (1998). Približiť sa k pravde. Bratislava. [In Slovak].

Baláž, A. (2018). Kamencova osemdesiatka. Historik a dejiny. V česko-slovenskom storočí osudových dátumov. Jaroslava Roguľová, Vlasta Jaksicsová a kol. Bratislava VEDA, s. 553-555. [In Slovak].

Haslinger, P. (2004). Národné alebo nadnárodné dejíny? Historiografi a o Slovensko v európskom kontexte. Historický časopis, 52 (2), s. 269-280. [In Slovak].

Michela, M. (2008). Pripomínanie a kanonizovanie minulosti. Úvaha na margo niektorých diskusií o dejinách Slovenska Forum Historiae. Časopis a portál pre históriu a príbuzné spoločenské vedy, 2, s. 1-13. [In Slovak].

Borovets', I.I. (2012). Slovats'ka derzhava 1939-1945 rr.: istorychna geneza ta osoblyvosti rozvytku. Kam'ianets'-Podil's'kyj: PP Medobory-2006. [In Ukrainian].

Garda. Sk Cinema. [Online]. Available from: http://www.skcinema.sk/arl-sfu/sk/detail-sfu_un_cat.0-217043-Garda-dokumentarny-film/ [In Slovak].

POVSTANIE – Slovensko 1939 – 1945. Mojevideo. [Online]. Available from: https://www.mojevideo.sk/video/2a56a/povstanie_slovensko_1939_1945.html [In Slovak].

Borovets', I.I. (2016). Vykladannia istorii u serednij shkoli Slovats'koi Respubliky. Problemy dydaktyky istorii, 7, p. 170-187. [In Ukrainian].

Lacko, M. (2016). Obete Malej vojny – osudy hrdinov. Malá vojna v marci 1939 a jej miesto v pamäti národa. Zostavili Martin Lacko, Michal Malatinský. Krakov-Bratislava: Spolok Slovákov v Poľsku, o.z. Múzeum ozbrojených zložiek SR 1939-1945, s. 162-169. [In Slovak].

Valo, P. (2016). Kriesenie pamiatky Malej vojny po roku 1990. Malá vojna v marci 1939 a jej miesto v pamäti národa. Zostavili Martin Lacko, Michal Malatinský. Krakov-Bratislava: Spolok Slovákov v Poľsku, o.z. Múzeum ozbrojených zložiek SR 1939-1945, s. 177-185. [In Slovak].

Volný, J. (2016). Udržovanie tradície Malej Vojny v Spišskej Novej Vsi po roku 1990. Malá vojna v marci 1939 a jej miesto v pamäti národa. Zostavili Martin Lacko, Michal Malatinský. Krakov-Bratislava: Spolok Slovákov v Poľsku, o.z. Múzeum ozbrojených zložiek SR 1939-1945, s. 186-190. [In Slovak].

Lacko, M. (2016). Slovo na úvod. Malá vojna v marci 1939 a jej miesto v pamäti národa. Zostavili Martin Lacko, Michal Malatinský. Krakov-Bratislava: Spolok Slovákov v Poľsku, o.z. Múzeum ozbrojených zložiek SR 1939-1945, s. 7-10. [In Slovak].

Lacko, M. (2015). Vznik a doveršenie slovenskej štátnosti. Samostatnosť Slovenska. 75 rokov. Pamätnica zo spomienkových akadémií v Bratislave a Košiciach 13. a 14. marca 2014. Zost. Martin Lacko a Vijtech Kárpáty. Krakov: Spolok Slovákov v Poľsku, s. 41-45. [In Slovak].

Ivančo, M. (2017). Denníky a spomienky u východného frontu. 1942-1944. Zostavil Martin Lacko. Partizánske: O. z.Múzeum ozbrojených zložiek 1939-1945. [In Slovak].

Denníky a spomienky slovenských vojakov z východného frontu (1941-1945). (2020). II Zostavil Martin Lacko. Partizánske: O.z. Múzeum ozbrojených zložiek 1939-1945. [In Slovak].

Mičianik, P. (2020). Obnova vojnového pamätníka a cintorína Slovenskej armády v Lipovci. Slovensko. Národné spektrum, 42 (1), s. 49-61. [In Slovak].

Lacko, M. (2014). Slovenská štátnosť a československý odboj (úvaha o národnom rozkole v roku 1944). Slovenské národné povstanie a záver vojny na územi Žilinského kraja 1944-1945. Zborník z konferencie organizovanej ŽSK a ÚPN dňa 25 septembra 2014 v Žiline. Zost. Martin Lacko a Michal Malatinský. Žilina: Timeprint, s. 279-289. [In Slovak].

Lacko, M. (2015). Prečo si dnes Slováci nesmú pripomínať vlastnú štátnosť. Samostatnosť Slovenska. 75 rokov. Pamätnica zo spomienkových akadémií v Bratislave a Košiciach 13. a 14. marca 2014. Zost. Martin Lacko a Vijtech Kárpáty. Krakov: Spolok Slovákov v Poľsku, s. 11-17. [In Slovak].

Vnuk, F. (1993). Neuveriteľné sprisahanie.Vojenské a politické akcie proti Slovenskej republike v roku 1944.Trenčin: Vydavateľstvo Ivana Štelcera. [In Slovak].

Dies Ater. Nešťastný deň 29 augusta 1944. Výber príspevkov. (1994). Zost. P. Bielik, B. Kunc, P. Mulík. Bratislava: ERBO. [In Slovak].

Lacko, M. (2004). „Hrdina SNP“ kapitán Gonda (Povstalecký príbeh v ružomberskej oblasti) Slovenská republika 1939-1945 očami mladých historikov 3. (Povstanie roku 1944). Zborník príspevkov z tretieho sympózia Katedry histórie Filozofickej fakulty UCM Trnava, Lúka 21. – 22. mája 2004. Trnava: Katedra histórie FF UCM, s. 233-274. [In Slovak].

Osika, Š. (2014). Spomienky na partizánov v Rajeckej doline. Slovenské národné povstanie a záver vojny na územi Žilinského kraja 1944-1945. Zborník z konferencie organizovanej ŽSK a ÚPN dňa 25 septembra 2014 v Žiline. Zost. Martin Lacko a Michal Malatinský. Žilina: Timeprint, s. 211-222. [In Slovak].

Jesensky, M. (2014). Psobenie 14. divizie SS Galizien na Považí a Liptove. Slovenské národné povstanie a záver vojny na územi Žilinského kraja 1944-1945. Zborník z konferencie organizovanej ŽSK a ÚPN dňa 25 septembra 2014 v Žiline. Zost. Martin Lacko a Michal Malatinský. Žilina: Timeprint, s. 147-164. [In Slovak].

U Slovachchyni nahorodyly ukrains'kyj narod za uchast' u povstanni 1944 roku i stijkist' u vijni z RF. [Online]. Available from: https://www.pravda.com.ua/news/2022/08/29/7365260/ [In Ukrainian].

Hrozivá podoba medzi Putinom a Hitlerom: Dejiny sa môžu opakovať, ale má to háčik! [Online]. Available from: www.topky.sk/cl/11/1454245/Hroziva-podoba-medzi-Putinom-a-Hitlerom [In Slovak].