Виникнення Білої Сербії у світлі тюринзької політики Меровінгів
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Анотація
У статті запропоновано аналітичний огляд міжнародної ситуації на теренах басейну Середньої Ельби від 530-х рр. до початку VIII ст., сфокусований навколо політики Меровінзьких королів на землях колишнього Тюринзького королівства і проблематики виникнення Білої Сербії. Автор розглядає франкську політику як чинник слов’янізації досліджуваного регіону на тлі вивчення ширшого спектру можливих факторів, зокрема екологічних трансформацій та аварської присутності у Середньому Подунав’ї. Уточнено хронологію заселення сербами долини Середньої Ельби та політико-правовий статус перших сербських колоністів на цих теренах. Розкрито питання зовнішньополітичної орієнтації білих сербів, визначено причини, характер, час і наслідки її зміни. Основний зміст дослідження доповнено екскурсами про кліматичну кризу пізньоантичного малого льодовикового періоду і вибрані аспекти етнічної історії аварів та білих сербів.
Розвинуто концепцію В. Фрітце про активну участь Меровінгів у імміграції сербів до Ельбо-Заальського межиріччя та антиаварську спрямованість цієї акції. Натомість заперечено зумовленість відселення північних свевів та інших груп полабських германців з теренів на схід від Ельби і Заале наприкінці третьої чверті VI ст. франко-аварськими домовленостями чи тиском слов’ян, доведено помітну роль кліматичного чиннику в цьому процесі. Автор доходить висновку, що перша група сербських колоністів прибула над Середню Ельбу і Заале з Північно-Західної Богемії за часів австразійського короля Теудеберта ІІ, ймовірно, на запрошення знаменитої Брунгільди, отримавши статус федератів Франкської держави. Простежено зв’язок між успіхами сербської політики Меровінгів на сході Тюрингії у перші десятиліття VII ст. та заходами візантійського василевса Іраклія щодо поселення хорватів і сербів на Балканах. Показано, що подальше розширення ареалу Білої Сербії від 630-х рр. мало самочинний характер і відбувалося на тлі втрати Меровінгами контролю над Тюрингією.
Завантаження
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Посилання
Bury, J. B. (ed.) (1920). The early history of the Slavonic settlements in Dalmatia, Croatia, & Serbia. London-New York: The Macmillan Company. [in English].
Moravcsik, G. (ed.) (1967). Constantine Porphyrogenitus. De administrando imperio. Washington D. C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. (Corpus fontium historiae Byzantinae 1). [In Greek & English].
Bury, J. B. (ed.) (1920). Constantine Porphyrogennetos. De Administrando Imperio, Chapters 29-36. In The early history of the Slavonic settlements in Dalmatia, Croatia, & Serbia. London-New York: The Macmillan Company. p. 9-38. [In Greek].
Litavrin, G. G. and Novoseltsev, A. P. (eds.) (1991). Konstantin Bagrianorodnyj. Ob upravlenii imperiej [Constantine Porphyrogenitus. On the Governance of the Empire]. Moskva: Nauka. [In Greek & Russian].
Labuda, G. (1949). Pierwsze państwo słowiańskie: państwo Samona. Poznań: Księgarnia Akademicka Spółdzielnia z Odp. Udz. [In Polish].
Schuster-Šewc, H. (1986). Stanowisko języków łużyckich w świetle nowych osiągnięć dialektologii historycznej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica. 12. p. 275-287. [In Polish].
Majorov, A. V. (2006). Velikaja Horvatija: etnogenez i ranniaja istorija slavian Prikarpatskogo regiona. [Great Croatia: ethnogenesis and early history of the Slavs of Prykarpattia region]. Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo Sankt-Peterburgskogo universiteta. [In Russian].
Šafařík, P. (1863). Slovanské starožitnosti. Oddíl dějapisný. Okres gruhý. Od L. 476 před Kr. až do L. 988 po Kr. Praha: Nákladem kněhkupce Bedřicha Tempského. (Pavla Jos. Šafaříka sebrané spisy 2). [In Czech].
Howorth, H. H. (1878). The Spread of the Slaves. Part I. The Croats. The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 7. p. 324-341. [In English].
Khudash, M. (1998). Do pytannia pokhodzhennia nazv bojky, huculy, lemky. [Towards the issue of the origin of ethnic names Boykos, Hutsuls, Lemkos]. Narodoznavchi zoshyty [The Ethnology Notebooks]. 3. p. 299-318. [In Ukrainian].
Diplomata Heinrici IV. № 390. In von Gladiss, D. & Gawlik, A. (eds.) (1959). Heinrici IV. Diplomata. Weimar: Verlag Hermann Böhlaus Nachfolger. p. 515-517. (MGH. Diplomata Regum et Imperatorum Germaniae 6). [In Latin].
Matla, M. (2014). Czechy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. (Początki państw). [In Polish].
Voitovych, L. (2011). Prykarpattya v druhij polovyni I tysyacholittya n. e.: najdavnishi knyazivstva [Prykarpattya in the second half of the first millennium A. D.: the most ancient principalities]. In Galyc’ko-volyns’ki etiudy [Galicia-Volyn studies]. Bila Tserkva: Vyd. Pshonkivs’kyj O. V. p. 10-46. [In Ukrainian].
Voitovych, L. (2004). Karpats’ki khorvaty v etnopolitychnomu rozvytku Central’no-Skhidnoji Jevropy rannioho seredniovichchia [Carpathian Croats in the ethnopolitical development of Central and Eastern Europe in the early Middle Ages]. Ukrajina v Central’no-Skhidnij Jevropi (z najdavnishykh chasiv do XVIII st. [Ukraine in Central and Eastern Europe (from the ancient times to the 18th century]. 4. p. 105-132. [In Ukrainian].
Voitovych, L. (2013). Povertajuchys’ do khorvativ Kostiantyna Bahrianorodnoho [Returning to the Constantine Porphyrogenitus’ Croats]. Narthex. Byzantina Ukrainensis. 2. Kharkov: Majdan. p. 71-101. [In Ukrainian].
Florya, B. N. (1981). Formirovanie cheshskoj rannefeodal'noj gosudarstvennosti i sud’by samosoznanija slavjanskih plemen Cheshskoj doliny. [The formation of the Czech early feudal statehood and the fate of self-consciousness of the Slavic tribes of the Czech Valley] In Koroljuk, V. D. et al. (eds.) Formirovanie rannefeodal'nyh slavjanskih narodnostej [Formation of the early feudal Slavic peoples]. Moskva: Nauka, p. 97-130. [In Russian].
Komatina, P. (2020). Slavjanskie etnonimy “Bavarskogo geografa”: Istoriko-lingvisticheskij analiz [Slavic Ethnonyms in the Bavarian Geographer: A Historiographic Linguistic Analysis]. Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 1. p. 106-137. [In Russian].
Voitovych, L. (2011). “Bavars’kyj geograf”: sproba etnolokalizaciji naselennia Central’no-Skhidnoji Jevropy IX st. [“Geographus Bavarus”: an attempt of ethnolocalization of population of the 9th-century Central and Eastern Europe]. In Galyc’ko-volyns’ki etiudy [Galicia-Volyn studies]. Bila Tserkva: Vyd. Pshonkivs’kyj O. V. p. 47-72. [In Ukrainian].
Fritze, W. (1952). Die Datierung des Geographen Bavarus und die Stammesverfassung der Abotriten. Zeitschrift für slavische Philologie. 21. p. 326-342. [In German].
Voitovych, L. (ed.) (2011). Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii (Opys hradiv i zemel’ na pivnich vid Dunaju) [Description of cities and lands north of the Danube]. In Galyc’ko-volyns’ki etiudy [Galicia-Volyn studies]. Bila Tserkva: Vyd. Pshonkivs’kyj O. V. p. 49-52. [In Latin & Ukrainian].
Labuda, G. (ed.) (1999). Opis grodów i ziem z północnej strony Dunaju. In Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych. Poznań: Wydawnictwo PTPN & Wydawnictwo SORUS. p. 56. [In Polish].
Perzil, G. H. & Kurze, F. (eds.) (1895). Annales qui dicuntur Einhardi. In Annales regni Francorum inde a. 741 usque ad 829, qui dicuntur Annales Laurissenses maiores et Einhardi. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. (MGH. SS rer. Germ.). p. 3-115. [In Latin].
Sweet, H. (ed.) (1883) King Alfred’s Orosius. London: N. Trübner & сo. [In Old English].
Havlík, L. (ed.) (1964). Anglosaský text a český překlad Alfrédova popisu Střední a Jihovýchodní Evropy. In Eisner, J. (ed.) Vznik a počátky Slovanů (Origines et debute des Slaves). 5. Praha: Nakladatelství Československé Аkademie Věd. p. 59-63. [In Old English & Czech].
Labuda, G. (ed.) (1999). Króla Alfreda, Opis Germanii, Słowiańszczyzny. In Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych. Poznań: Wydawnictwo PTPN & Wydawnictwo SORUS, 1999. p. 56-59. [In Polish].
Holtzmann, R. (ed.) (1935). Thietmari Merseburgensis episcopi chronicon. Berolini: Apud Weidmannos. (MGH. SS. rer. Germ. Nova series. 9). [In Latin].
Petrova, M. S. (ed.) (2005). Einhardi. Vita Karoli Magni. Moscua: Sancti Tomae Institutum. [In Latin & Russian].
Hardt, M. (2020). The Merovingians, the Avars, and the Slavs. In Effros, B. and Moreira, I. (eds.) The Oxford Handbook of the Merovingian World. New York: Oxford University Press. p. 424-441. [In English].
Strzelczyk, J. (1976). Słowianie i Germanie w Niemczech środkowych we wczesnym średniowieczu. Poznań: UAM. [In Polish].
Howorth, H. H. (1880). The Spread of the Slaves. Part IІІ. The Northern Serbs or Sorabians and the Obodriti. The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 9. p. 181-232. [In English].
Niederle, L. (1919). Slovanské starožitnosti. 3. Původ a počatky Slovanů západních. Praha: Brusník & Kohout. [In Czech].
Havlík, L. (1964). Slované v anglosaské chorografii Alfréda Velikého. In Eisner, J. (ed.) Vznik a počátky Slovanů (Origines et debute des Slaves). 5. Praha: Nakladatelství Československé Аkademie Věd. p. 53-85. [In Czech].
Fokt, K. (2003) Chorwacja północna – między rzeczywistością, hipotezą i legendą. Acta Archaeologica Carpathica. 38. p. 137-155. [in Polish].
Moździoch, S. (2003). Śląsk wczesnośredniowieczny w świetle badań archeologicznych i historycznych – crambe bis cocta? In Chudziak, W. (ed.) Civitas Schinesghe cum pertinentiis. Toruń: Wydawnictwo UMK. p. 51-87. [In Polish].
Balzer, O. (1937). O kształtach państw pierwotnej Słowiańszczyzny zachodniej. In Pisma pośmiertne. 3. Lwów: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego we Lwowie. p. 5-226. [In Polish].
Dvornik, F. (1956). The Slavs: Their Early History and Civilization. Boston: American Academy of Arts and Sciences. [In English].
Fritze, W. (1958). Beobachtung zu Entstehung und Wesen des Lutizenbundes. Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands. 7. p. 1-38. [In German].
Porzeziński, A. (1981). Wczesnosłowiańskie osadnictwo obszarów nadhawelańskich. In Strzelczyk, J. (ed.) Słowiańszczyzna Połabska między Niemcami a Polską. Materiały z konferencji naukowej, zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 28-29 IV 1980 r. Poznań: Wydawnictwo naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. p. 208-216. [In Polish].
Mysliński, K. Zagadnienie roli ziem nad Hawelą i Sprewą jako politycznego ośrodka plemion wieleckich w okresie VIII-X wieku. In STRZELCZYK, J. (ed.) Słowiańszczyzna Połabska między Niemcami a Polską. Materiały z konferencji naukowej, zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 28-29 IV 1980 r. Poznań: Wydawnictwo naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. p. 133-153. [In Polish].
Vatseba, R. (2021). Charlemagne and the Veleti Slavs: Reconstructing the Campaign of 789. Frühmittelalterliche Studien. 55. p. 89-113. [In English].
Dušek, S. (1983). Geschichte und Kultur der Slawen in Thüringen. Weimar: Museum für Ur- und Frühgeschichte Thüringens. [in German].
Kälble, M. (2009). Ethnogenese und Herzogtum Thüringen im Frankenreich (6.-9. Jahrhundert). In Castritius, H., Geuenich, D. and Werner, M. (eds.) Die Frühzeit der Thüringer. Berlin-New York: De Gruyter. p. 329-414. [In German].
Springer, M. (2009). Zwischen (H)Ermunduren und Thüringern besteht kein Zusammenhang. In Castritius, H., Geuenich, D. and Werner, M. (eds.) Die Frühzeit der Thüringer. Berlin-New York: De Gruyter. p. 135-170. [In German].
Prinz, F. (2015). Niemcy – narodziny państwa: Celtowie, Rzymianie, Germanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [In Polish].
Müllenhoff, K. (1887). Deutsche Altertumskunde. Bd. 2. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung. [In German].
Dralle, L. (1981). Slaven an Havel und Spree: Studien zur Geschichte des hevellisch-wilzischen Fürstentums (6. bis 10. Jahrhundert). Berlin: Duncker & Humblot. [In German].
Gwatkin, H. M. and Whitney, J. P. (eds.) (1913). The Cambridge Medieval History. 2: The Rise of the Saracens and the Foundation of the Western Empire. Cambridge: University Press. [In English].
Peisker, J. (1910). Neue Grundlagen der Slawischen Altertumskunde. Ein Vorbericht. Stuttgart-Berlin: Verlag von W. Kohlhammer. [In German].
Leeper, A. (1933). Germans, Avars and Slavs. The Slavonic and East European Review. 12. p. 117-132. [In English].
Łowmiański, H. (1963). Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. 2. Warszawa: PWN. [In Polish].
Fritze, W. (1979). Zur Bedeutung der Awaren für die slawische Ausdehnungsbewegung im frühen Mittelalter. Zeitschrift für Ostforschung. 28 (3). p. 498-545. [In German].
Strzelczyk, J. (1983). Rewizja dziejów Wieletów-Luciców. Studia Historica Slavo-Germanica. 11. p. 117-132. [In Polish].
Fritze, W. (1994). Untersuchungen zur frühslawischen und frühfränkischen Geschichte bis ins 7. Jahrhundert. Frankfurt am Main: Lang. [In German].
Strzelczyk, J. (2017). Derwan książe serbski, czyli początki Połabszczyzny. In Bohaterowie Słowian Połabskich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. p. 39-80. [In Polish].
Korduba, M. (1896). Persha derzhava slavian’ska, rozvidka istorychna [The first Slavic state, a historical study]. Zapysky tovarystva imeni Shevchenka [Notes of the Shevchenko Scientific Society]. 13 (5). p. 1-20. [In Ukrainian].
Rud', M. O. (2010). Zaselennia slovjanamy Polabja ta jikh etnokul’turnyj rozvytok u VI-VIII st. [The settlement of Polabya by the Slavs and their ethnocultural development in the 6-8th centuries]. Istorychnyj zhurnal [Historical journal]. 1-3. p. 154-161. [In Ukrainian].
Krusch, B. und Levison, W. (eds.) (1951). Gregorii episcopi Turonensis decem libri historiarum. In MGH. SS rer. Merov. 1 (1). Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p.1-537. [In Latin].
Gasparov, M. L. (ed.) (1987). Grigorij Turskij. Istorija frankov [Gregory of Tours. History of the Franks]. Moskva: Nauka. [In Russian].
Dumέzil, B. (2012). Koroleva Brunhil’da [Queen Brunhilda]. Sankt-Peterburg: JEVRAZIJA. [In Russian].
Wood, I. (2012). Królestwa Merowingów 450-751: władza, społeczeństwo, kultura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [In Polish].
Třeštík, D. (2009) Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i Europa Środkowa w latach 791-871. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. [In Polish].
Krusch, B. (ed.) (1888). Chronicarum quae dicuntur Fredegarii Scholastici libri IV cum Continuationibus. In MGH. SS rer. Merov. 2. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 1-194. [In Latin].
Shmidt, G. A. (ed.) (2015). Сhroniki Fredegara [The Fredegar’s chronicles]. Sankt-Peterburg: JEVRAZIJA; Moskva: ID Klio. [In Russian].
Zhikh, M. I. (2019). Slavjanskij pravitel’ Samo i ego “derzhava” (623-658). Istochniki, lokalizacija, social’no-politicheskaja organizacija, istoricheskoe znachenie [Slavic ruler Samo and his “state” (623-658). Sources, localization, socio-political organization, historical significance]. Sankt-Peterburg: Rossijsko-nemeckij istoricheskij seminar. [In Russian].
Bethmann, L. and Waitz, G. (eds.) (1878). Pauli Historia Langobardorum. In MGH. Scriptores rerum Langobardicarum et Italicarum saec. VI-IX. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 14-187. [In Latin].
Foulke, W. D. (ed.) (1907). Paul the Deacon. History of the Langobards. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. [In English].
Dulinicz, M. (2001). Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej: studium archeologiczne. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. [In Polish].
Schwarz, E. (1929). Die Frage der slawischen Landnahmezeit in Ostgermanien. – Ein kritischer Überblick des derzeitigen Forschungsstandes. Mitteilungen des Österreichische Instituts für Geschichtsforschung. 43 (3-4). p. 187-260. [In German].
Jöns, H. and Müller-Wille, M. (2010 [2015]). The early phase of Slavic settlement on the south-western Baltic coastal area – current research in the area between the Bay of Kiel and the Oder River. Archaeologia Polona. 48. p. 197-228. [In English].
Biermann, F. (2014). Zentralisierungsprozesse bei den nördlichen Elbslawen. In SIKORA, P. (ed.) Zentralisierungsprozesse und Herrschaftsbildung im frühmittelalterlichen Ostmitteleuropa. Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH. p. 157-195. [In German].
Dewing, H. B. (ed.) Προκόπιου Καισαρέως Ὑπέρ τῶν πολέμων λόγος τέταρτος. In Procopius with an English translation by H. B. Dewing. 2: History of the Wars, Books III and IV. London: William Heinemann; New York: G. P. Putnam’s sons. p. 210-458. [In Greek & English].
Litavrin, G. G. (ed.) (1993). Prokopij Kesarijskij. Vojna s persami. Vojna s vandalami. Tajnaja istorija [Procopius of Caesarea. The Persian War. The Vandal War. The Secret History]. Moskva: Izdatel’stvo “Nauka”. [In Russian].
Tvauri, A. (2014). The Impact of the Climate Catastrophe of 536-537 AD in Estonia and Neighbouring Areas. Estonian Journal of Archaeology. 18 (1). p. 30-56. [In English].
Büntgen, U. et al. (2016). Cooling and societal change during the Late Antique Little Ice Age from 536 to around 660 AD. Nature Geoscience. 9 (3). p. 231-236. [In English].
Toohey, M. et al. (2016). Climatic and societal impacts of a volcanic double event at the dawn of the Middle Ages. Climatic Change. 136. p. 401-412. [In English].
Helama, S., Jones, Ph. D. & Briffa, K. R. (2017). Dark Ages Cold Period: A Literature Review and Directions for Future Research. The Holocene. 27 (10). p. 1600-1606. [In English].
Mommsen, Th. (ed.) (1898). Libri Pontificalis pars prior. Berolini: Apud Weidmannos. (MGH. Gesta pontificum Romanorum 1). [In Latin].
Gräslund, B. & Price, N. (2012). Twilight of the gods? The ‘dust veil event’ of AD 536 in critical perspective. Antiquity. 86 (332). p. 432-440. [In English].
Solheim, S. & Iversen, F. (2019). The mid-6th century crises and their impacts on human activity and settlements in south-eastern Norway. In Brady, N. and Theune, C. (eds.) Settlement change across medieval Europe. Old paradigms and new vistas. Leiden: Sidestone Press. p. 423-434. [In English].
McCormick, M. et al. (2012). Climate Change during and after the Roman Empire: Reconstructing the Past from Scientific and Historical Evidence. Journal of Interdisciplinary History. 43 (2). p. 169-220. [In English].
Zhdanovych, O. P. (2021). Vizantijs’ka imperija i varvars’kyj svit u Menandra Protektora: dys. na zdobuttia nauk. stupenia d-ra ist. nauk: spec. 07.00.02 [The Byzantine Empire and the barbarians the work of Menander Protector: thesis for a Doctor of Historical Sciences degree by 07.00.02 - World History speciality]. Kyiv. [In Ukrainian].
Csáky, V. et al. (2020). Genetic insights into the social organisation of the Avar period elite in the 7th century AD Carpathian Basin. Scientific Reports. 10 (948). p. 1-14. [In English].
Pohl, W. (2018). The Avars. A Steppe Empire in Central Europe, 567-822. Ithaca: Cornell University Press. [In English].
Tyszkiewicz, L. (2009). Słowianie i Awarowie: organizacja plemienna Słowian. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [In Polish].
Pertz, G. H. (ed.) (1868). Chronicon Gothanum. In MGH. Leges. 4. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 641-647. [In Latin].
De Boor, C. (ed.) (1887). Theophylacti Simocattae Historiae. Lipsiae: Aedibus B. G. Teubneri. [In Greek].
Tihomirov, M. N. (ed.) (1957). Feofilakt Simokatta. Istorija [Theophylact Simocatta. History]. Moskva: Izdatel’stvo Akademii nauk SSSR. [In Russian].
Truhlář, J. (ed.) (1873). Křišťanův Život sv. Ludmily a sv. Václava. In Prameny dějin Českých. 1. Životy svatých a některých jiných osob nábožných. Praga: Nákladem Musea království českého. p. 199-227. [In Latin & Czech].
Kolář, J. (ed.) (1873). Život sv. Lidmily. In Prameny dějin Českých. 1. Životy svatých a některých jiných osob nábožných. Praha: Nákladem Musea království českého. p. 123-124. [In Church Slavonic & Czech].
Bretholz, B. (ed.) (1923). Cosmae Pragensis Chronica Boemorum. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung. (MGH. SS. rer. Germ. Nova series 2). [In Latin].
Leciejewicz, L. (1989). Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [In Polish].
Váňa, Z. (1960). Die Keramik der Slawischen Stamme in Ostdeutschland. In EISNER, J. (ed.) Vznik a počátky Slovanů (Origines et debute des Slaves). 3. Praha: ČSAV. p. 123-168. [In German].
Vatseba, R. (2019). Do pytannya pro uchast’ bilykh khorvativ v etnogenezi verkhnioluzhychan [Towards the issue of the White Croats participation in the Upper Sorbs ethnogenesis]. In Pohranyčnyj, V. (ed.) Ukrajina i Hrvatska: povijesne paralele. Radovi Drugog međunarodnog hrvatsko-ukrajinskog znanstvenog skupa, 1. – 3. lipanj 2017. Drogobyč: “Etnološko društvo Bojky”. p. 127-151. [In Ukrainian].
Rusanova, I. P. (1976). Slavianskie drevnosti VI-VII vv. (kul’tura prazhskogo tipa) [Slavic antiquities of the 6th-7th centuries. (the Prague-type culture)]. Moskva: Izdatel’stvo “Nauka”. [In Russian].
Herrmann, J. (1968). Siedlung, Wirtschaft und gesellschaftliche Verhältnisse der slawischen Stämme zwischen Oder/Neisse und Elbe: Studien auf der Grundlage archäologischen Materials. Berlin: Akademie-Verlag. [In German].
Krypjakevych, I. P. (1984). Halyc’ko-Volyns’ke kniazivstvo [The Principality of Galicia–Volhynia]. Kyiv: Naukova dumka. [In Ukrainian].
Jasiński, T. (2020). Rozważania o praojczyźnie Słowian. Historia Slavorum Occidentis. 2 (25). p. 11-90. [In Polish].
Vatseba, R. (2018). Rozselennia plemen slovjans’koho Polabia u VIII-X stolittiakh [Geographical distribution of the tribes in the 8th–10th-century Slavic Polabya]. Zapysky tovarystva imeni Shevchenka [Notes of the Shevchenko Scientific Society]. 271. p. 603-623. [in Ukrainian].
Diplomata Ottonis I. № 65. (1879-1884). In Conradi I. Heinrici I. et Ottonis I. Diplomata. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 146. (MGH. Diplomatum Regum et Imperatorum Germaniae 1). [In Latin].
diplomata Ottonis II. № 193. (1888). In Ottonis II. et III. diplomata. Pars prior. Ottonis II. diplomata. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 220-221. (MGH. Diplomatum Regum et Imperatorum Germaniae 2). [In Latin].
Herrmann, J. (1987). Obshchestvo u germanskikh i slavianskikh plemion i narodnostiej mezhdu Rejnom i Oderom v VІ-XІ vv. [Society among the Germanic and Slavic tribes and peoples between the Rhine and Oder in the 6th-11th centuries]. Voprosy istorii [Issues of History]. 9. p. 68-85. [In Russian].
Adrianova-Peretz, V. P. (ed.) (1950) Povest' vremennykh let po Lavrentievskoj letopisi 1377 g. [The Tale of Bygone Years according to the Laurentian Codex of 1377]. In Povest’ vremennykh let [The Rus’ Primary Chronicle]. 1. Moskva-Leningrad: Izdatel'stvo Akademii nauk SSSR. [In Church Slavonic].
Fylypchuk, A. M. (2010). Mihracijni procesy slovjan V-VII st. u Verkhniomu, Seredniomu Podnisterji ta Verkhniomu Poprutti (za materialamy stacionarnykh i rozvidkovykh doslidzhen) [Slavic migration of the 5th-7th c. in Upper, Middle Dniester and Upper Popruttia (after materials of stationary and explorative research)]. Proceeding of the Institute of Archaeology. Lviv University. 5. p. 61-83. [In Ukrainian].
Baran, V. D. (1998). Davni slovjany [Ancient Slavs]. Kyiv: Vydavnychyj dim “Al’ternatyvy”. (Ukrajina kriz’ viky. 3). [In Ukrainian].
Kozak, D. N. (2008). Venedy [The Veneti]. Kyiv: ІА NАN Ukrajiny. [In Ukrainian].
Onyshchuk, J. (2019). Naselennia Zakhidnoji Volyni ta Zakhidnoho Podillia u pershij polovyni I tys. n. e.: kul’turno-istorychnyj aspekt: avtoref. dys. na zdobuttia nauk. stupenia d-ra ist. nauk: spec. 07.00.04 “arkheolohija” [The population of western Volyn and western Podilia in the first half of the first millennium AD.: cultural and historical aspect: abstract of the thesis for acquiring the Doctor degree in the specialty 07.00.04 - archaeology]. Lviv. [In Ukrainian].
Onyshchuk, J. I. (2018). The population of western Volyn and western Podilia in the first half of the first millennium AD.: cultural and historical aspect: mоnograph. Lviv: Ivan Franko National University of Lviv. [In Ukrainian].
Zhikh, M. I. (2020). Nachal’nyje etapy istorii slavjan [The early history of the Slavs]. Historical format. 4. p. 8-35. [In Russian].
Zhikh, M. I. (2014). Slavjane i goty na Volyni i v Verhnem Podnestrov’e. Problema lokalizacii zemli Oium i “plemeni” (gens) Spali [Slavs and Gotha on Volhyn and in the Top Dniester. Problem of localization of the earth of Oium and “tribe” (gens) of Spali]. Rusin. 2 (36). p. 76-103. [In Russian].
Voitovych, L. (2020). Z choho pochynalasia Rus’-Ukrajina? [What Rus’-Ukraina was begun with?]. Problems of Slavonic Studies. 69. p. 99-116. [In Ukrainian].
Zhikh, M. I. (2009). K probleme rannej istorii slavjan Prikarpatskogo regiona (seredina – vtoraja polovina I tys. n. e. [On the issue of the early history of the Slavs of the Sub-Carpathian region (the middle – second half of the 1st millennium AD)] Rusin. 1 (15). p. 25-44. [In Russian].
Tyshchenko, K. (2012). Pravda pro pokhodzhennia ukrajins’koji movy [The truth about the origin of the Ukrainian language]. The Ukrainian Week. 39. p. 22-64. [In Ukrainian].
Vakulenko, L. V. (2010). Ukrajins’ki Karpaty v piznioryms’kyj chas (etnokul’turni ta social’no-ekonomichni procesy) [The Ukrainian Carpathians in the late Roman period (ethnocultural and socio-economic processes)]. Kyiv: IA NAN Ukrajiny. [In Ukrainian].
Fylypchuk, A. (2019). “Prykarpats’ka” prabat’kivshchyna slovjan pered jikhnim rozselenniam u V-VII st. (u svitli novykh doslidzhen’) [“Pre-Carpathian” ancient homeland of the Slavs before their resettlement in 5-7th centuries (in light of newest discoveries)]. In Pohranyčnyj, V. (ed.) Ukrajina i Hrvatska: povijesne paralele. Radovi Drugog međunarodnog hrvatsko-ukrajinskog znanstvenog skupa, 1. – 3. lipanj 2017. Drogobyč: “Etnološko društvo Bojky”. p. 253-262. [In Ukrainian].
Fylypchuk, A. (2017). Slovjans’ki mihraciji V-VII st. ta jikhnij vplyv na etnokul’turnu sytuaciju u verkhivjax Zakhidnoho Buhu, Verkhniomu ta Seredniomu Podnistrovji [Slavic migration in 5-7th centuries and its impact on the ethnocultural situation in the upper reaches the Western Bug, the Upper and Middle Dniester]. Narodoznavchi zoshyty [The Ethnology Notebooks]. 4 (136). p. 820-827. [In Ukrainian].
Fylypchuk, A. (2011). “Prykarpats’ka” prabat’kivshchyna slovjan pered jikhnim rozselenniam u V-VII st. (u svitli novykh doslidzhen’) [“Pre-Carpathian” ancient homeland of the Slavs before their resettlement in 5-7th centuries (in light of newest discoveries)]. Proceeding of the Institute of Archaeology. Lviv University. 6. p. 52-61. [In Ukrainian].
Fylypchuk, M. (2008). Rajkovec’ka kul’tura v Ukrajins’komu Prykarpatti: khronolohija i periodyzacija [Raykovecka culture in Ukrainian Prykarpattian region: chronology and periodization]. Proceedings of the Institute of Archaeology. Lviv University. 3. p. 68-135. [In Ukrainian].
Pentek, Z. (2021). Karantanie – Słowianie alpejscy od VI do XV w. Historia Slavorum Occidentis. 4 (31). p. 30-49. [In Polish].
Schlesinger, W. (1961). Die Verfassung der Sorben. In Mitteldeutsche Beiträge zur deutschen Verfassungsgeschichte des Mittelalters. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. p. 7-47. [In German].
Krusch, B. (ed.) (1888). Gesta domni Dagoberti regis Francorum. In MGH. SS rer. Merov. 2: Fredegarii et aliorum Chronica. Vitae sanctorum. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 401-425. [In Latin].
Voitovych, L. (2019). Zahadkovyj kniaz’ Samo [The mysterious prince Samo]. Kniazha doba: istorija i kul’tura [The Princely era: history and culture]. 13. p. 257-259. [In Ukrainian].
Wood, I. (1998). The frontiers of western Europe: developments east of the Rhine in the sixth century. In HODGES, R. and BOWDEN, W. (eds.) The sixth century: production, distribution and demand. Leiden: Brill. p. 231-254. [In English].
Payne Smith, R. (ed.) (1860). The third part of The Ecclesiastical History of John Bishop of Ephesus. Oxford: The University Press. [In English].
Voitovych, L. (2019). Velyka Khorvatija i Bila Khorvatija: dovhyj shliakh podolannia pomylkovoho stereotypu [Longe Croatia and White Croatia – long way of overcoming of erroneous stereotype]. In Pohranyčnyj, V. (ed.) Ukrajina i Hrvatska: povijesne paralele. Radovi Drugog međunarodnog hrvatsko-ukrajinskog znanstvenog skupa, 1. – 3. lipanj 2017. Drogobyč: “Etnološko društvo Bojky”. p. 152-169. [In Ukrainian].
Ostrogorsky, G. (2002). Istorija Vizantiji [History of the Byzantine State]. Lviv: Litopys. [In Ukrainian].
Zhikh, M. I. (2020). Migracija serbov i khorvatov na Balkany v kontekste mezhdunarodnykh otnoshenij 20-30-kh godov VII veka [Migration of Serbs and Croats to the Balkans in the context of international relations of the 20-30s of the 7th century]. In From Zalmoxis to Quetzalcoatl. Studies in honor of 65th anniversary of assoc. professor Stefan Yordanov, PhD. Veliko Tarnovo. p. 493-512. [In Russian].
Henning, J. (2005). Civilization versus Barbarians? Fortification Techniques and Politics in Carolingian and Ottonian Borderlands. In Curta, F. (ed.) Borders, Barriers, and Ethnogenesis: Frontiers in Late Antiquity and the Middle Ages. Turnhout: Brepols Publishers. p. 23-34. [In English].
Labuda, G. (ed.) (1999). Fredegara, Opowieść o powstaniu państwa Samona w VII w. In Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych. Poznań: Wydawnictwo PTPN & Wydawnictwo SORUS. p. 84-86. [In Polish].
Nazin, S. V. (2017). Proiskhozhdienije slavian: rekonstrukcyja etnonima, prarodiny i drevniejshykh migracyj [The origin of the Slavs: reconstruction of the ethnonym, ancestral homeland and the most ancient migrations]. Moskva: Grifon. [In Russian].
Störmer, W. (1993). Zu Herkunft und Wierkungskreis der merowingerzeitlichen ‘mainfränkischen’ Herzöge. In Schnith, K. R. and Pauler, R. (eds.) Festschrift für Eduard Hlawitschka zum 65. Geburtstag. Kallmünz, Opf.: Lassleben. p. 11-21. [in German].
Szrejter, A. (2014) Pod pogańskim sztandarem. Dzieje tysiąca wojen Słowian połabskich od VII do XII wieku. Warszawa: Instytut Wydawniczy ERICA. [In Polish].
Levison, W. (ed.) (1905). Vita Bonifatii auctore Willibaldo. In Vitae Sancti Bonifatii Archiepiscopi Moguntini. Hannoverae et Lipsiae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 1-58. (MGH. SS rer. Germ.) [In Latin].
Levison, W. (ed.) (1910). Passio Kiliani martyris Wirziburgensis. In MGH. Scriptores rerum Merovingicarum. 5: Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici. Hannoverae et Lipsiae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 711-728. [In Latin].
Wenzel, W. (2016). Die slawischen Stammesnamen Neletici und Nudzici. Lětopis. Zeitschrift für sorbische Sprache, Geschichte und Kultur. 63 (1). p. 69-74. [In German].
Diplomata Heinrici II. № 250. (1900-1903). In Bresslau, H. and Bloch, H. (eds.) Heinrici II. et Ardvini Diplomata. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani. p. 287-288. (MGH. Diplomatum Regum et Imperatorum Germaniae 3). [In Latin].
Kehr, P. (ed.) (1899). Urkundenbuch des Hochstifts Merseburg. Theil 1 (962-1357). Halle: Verlag Otto Hendel. (Geschichtsquellen der Provinz Sachsen und angrenzender Gebiete 36) [In Latin].
Biermann, F. (2000). Slawische Besiedlung zwischen Elbe, Neiße und Lubsza: archäologische Studien zum Siedlungswesen und zur Sachkultur des frühen und hohen Mittelalters. Bonn: Dr. Rudolf Habelt. [In German].
Brachmann, H. (1978). Slawische Stämme an Elbe und Saale: zu ihrer Geschichte und Kultur im 6. bis 10. Jh., auf Grund archäologischer Quellen. Berlin: Akademie-Verlag. [In German].
Waceba, R. (2018). Zagadnienie struktury etnicznej i politycznej południowego Połabia w końcu VI – pierwszej ćwierci X wieku. Średniowiecze Polskie i Powszechne. 14. p. 13-35. [in Polish].
Herrmann, J. (ed.) (1985). Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neiße vom 6. bis 12. Jahrhundert. Berlin: Akademie-Verlag. [In German].
Pertz, G. H. (ed.) (1829). Eigilis vita Sancti Sturmi. In MGH. SS. 2. Hannoverae: Impensis Bibliopolii avlici Hahniani. p. 365-377. [In Latin].